लोकशाहीची एक महत्त्वपूर्ण प्रक्रिया आहे. ज्याद्वारे जनता,लोक आपल्या प्रतिनिधींना निवडते.
भारताची निवडणूक आयोग स्थिर संवैधानिक संस्था आहे.निवडणूक आयोगाची स्थापना २५ जानेवारी १९५० रोजी संविधानानुसार करण्यात आली.
भारत ही जगातील सर्वांत मोठी लोकशाही आहे.निवडणूक आयोग ही भारताची संघराज्य संस्था आहे.जी राज्यघटनेच्या तरतुदीनुसार अंमलात आणली गेली आहे.जी भारतातील सर्व निवडणूक प्रक्रियांवर देखरेख आणि प्रशासन करण्यासाठी जबाबदार आहे.कोणताही पक्षपात न करता निवडणूका मुक्त आणि निष्पक्ष आहेत याची खात्री करण्यासाठी ही संस्था जबाबदार आहे.
निवडणूक हे सुनिश्चित करते की, सभासदांच्या पूर्व निवडणूका निवडणूकी दरम्यान आणि निवडणुकीनंतरच्या निवडणूका वैधानिक कायद्यानुसार आहेत.
निवडणुकीशी संबंधित सर्व वाद निवडणूक आयोगाकडून हाताळले जातात.भारताच्या सुप्रीम कोर्टाने असे म्हटले आहे की,जेथे कायदा केलेले कायदे शांत आहेत किंवा निवडणूक आयोजित करतांना दिलेल्या परिस्थितीला सामोरे जाण्यासाठी अपुऱ्या तरतुदी करतात, तेव्हा निवडणूक आयोगाला घटनेनुसार योग्य ते कार्य करण्याचे अवशिष्ट अधिकार आहेत.
निवडणूकीचे प्रकार
१) लोकसभा
२) राज्यसभा
३) विधानसभा
४) विधानपरिषद
५) भारताचे राष्ट्रपती
६) भारताचे उपराष्ट्रपती
७) राज्य विधान परिषद
८)राज्यविधानसभेचे सदस्य ( तीन केंद्रशासित प्रदेशांच्या विधानसभांचा समावेश आहे.जम्मू आणि काश्मीर, दिल्ली,पुडुचेरी)
९) स्थानिक स्वराज्य संस्था ( महानगरपालिका आणि पंचायती
जेव्हा एखाद्या विशिष्ट घटकातील जागाधारकांचा मृत्यू होतो किंवा राजीनामा दिला जातो.
किंवा अपात्र ठरवला जातो.तेव्हा पोटनिवडणूक घेतली जाते.
निवडणूका हा लोकशाही प्रक्रियेचा सर्वात महत्त्वाचा भाग आहे.आणि त्यांचे महत्त्व तेव्हाच असते जेव्हा ते न्याय पध्दतीने केले जाते.
